Zien, ruiken, voelen: museum Voorlinden organiseert met de nieuwe overzichtstentoonstelling van Giuseppe Penone (1947) een feest voor de zintuigen. De Italiaanse arte-poverakunstenaar toont met zijn iconische sculpturen, grootse installaties en intieme kunstwerken de verbinding tussen mens en natuur. De tentoonstelling is te zien van 8 oktober 2022 tot en met 29 januari 2023.
8 oktober 2022 t/m 29 januari 2023
Met zijn sculpturen, installaties en fotografie benadrukt Giuseppe Penone telkens de onlosmakelijke band tussen mens en natuur. Hij werkt met materialen die hij rechtstreeks uit de natuur haalt, zoals bomen, marmer en zelfs aardappelen. Hij kneedt, beitelt, timmert en zaagt, op zoek naar sporen van een geleefd leven en onzichtbare groeiprocessen. Wanneer je door de tentoonstelling bij Voorlinden loopt, zie je de sporen van dat maakproces, ruik je de natuur in de zalen en kun je zelfs met je voeten sporen van het leven voelen.
Giuseppe Penone: ‘Ik voel het bos ademen, en hoor de trage, gestage groei van het hout. Ik stem mijn ademhaling af op die van de groene wereld om mij heen, ik voel de beweging van de boom onder mijn hand die ik op de stam heb gelegd.’
Links: Giuseppe Penone, Propagazione (Propagation), 1999. Foto: Dorothee Fisher
Rechts: Giuseppe Penone, Rovesciare i propri occhi (To Reverse One’s Eyes), 1970. © Archivio Penone, c/o Pictoright Amsterdam 2022
Uitwisseling met de natuur
Penone’s werk benadrukt en versterkt de link die Voorlinden graag legt tussen kunst en natuur. Met een spel van ademhalingen, afdrukken en aanrakingen probeert de Italiaanse kunstenaar de mens en de natuur dichter bij elkaar te brengen. In Propagazione (Voortplanting) bijvoorbeeld gebruikt hij zijn eigen vingerafdruk als uitgangspunt voor een monumentale muurtekening die doet denken aan de jaarringen van een boom. Spazio di luce (Ruimte van licht), een van de absolute meesterwerken van Penone, is de aanraking van de kunstenaar zelfs versmolten met een boomstam. Voor Ripetere il bosco (Herhalen van het bos) heeft de kunstenaar jaarringen weggebeiteld om de jongere bomen te onthullen die in de industrieel bewerkte boomstammen vervat zaten. Hij laat je zien wat er eerder was, hoe de jonge boom is gegroeid, getekend door het leven en het verstrijken van tijd.
Directeur Suzanne Swarts: ‘Giuseppes oeuvre is pure poëzie. Hij laat je een schoonheid zien die je dagelijks omringt, maar vaak niet bewust waarneemt. Hij maakt je bewust van je tastzin, ademhaling en zicht, waardoor je anders naar de wereld om je heen gaat kijken. Omringd door zijn werk, waan je je dichter bij de natuur dan ooit.’
Giuseppe Penone, Ripetere il bosco (Repeating the Forest), 1968-2022 © Archivio Penone, c/o Pictoright Amsterdam 2022 | Foto: Antoine van Kaam
Zintuiglijke ervaring
Een van de sleutelwerken van het retrospectief in Voorlinden is Sculture di linfa (Lymfe sculpturen), een werk dat eerder is getoond op de Biënnale van Venetië, maar nooit buiten Italië is gereisd. Wanneer je deze indrukwekkende installatie binnenloopt, ruik je het leer op de muren, maar het ziet eruit als een boomschors. Het is alsof je opeens in een van de bomen op het landgoed van Voorlinden bent. Wie zijn schoenen uitdoet, voelt op de marmeren vloer de tekening die Penone maakte van het menselijk brein.
Giuseppe Penone: ‘Wat is natuur? De natuur is alles wat buiten is; de natuur is daar ook als de menselijke soort uitsterft. Als je de mens als onderdeel van de natuur ziet, in plaats van bovengesteld aan de natuur, dan moet je de zorgen om onszelf en de zorgen om de natuur aan elkaar gelijk stellen.’
Hoofd tentoonstellingen Barbara Bos: ‘Giuseppe Penone beheerst de levenskunst; hij werkt gestaag door aan zijn contemplatieve oeuvre en toont onze verbondenheid met de natuur en natuurlijke processen en dat kleine veranderingen op den duur grote impact kunnen hebben.’
Over Giuseppe Penone
De Italiaanse kunstenaar Giuseppe Penone werd in 1947 geboren in Garessio en studeerde aan de Accademia di Belle Arti in Turijn, waar hij nog steeds woont en werkt. Hij was de jongste vertegenwoordiger van de arte povera, een groep kunstenaars in Italië die zich aan het eind van de jaren ‘60 verzette tegen de industrialisatie en de ontmenselijking in kunst. Hij heeft over de hele wereld geëxposeerd en zijn werk is opgenomen in belangrijke collecties, zoals het Centre Pompidou in Parijs, het Museum of Modern Art in New York en het Tate Modern in Londen.
Voorlinden volgt het werk van de kunstenaar al lange tijd. Zo werd in de jaren ‘90 zijn bronzen sculptuur Biforcazione (1991) onderdeel van beeldentuin Clingenbosch.
Opbouwfilm Giuseppe Penone
Video: Studio Roodenburch
Muziek: Prélude door Matteo Myderwyk
Alle kunstwerken: © Archivio Penone, c/o Pictoright Amsterdam 2022